Het landschap door de jaren heen
Het plangebied de Vledder Aa en de omgeving hebben de afgelopen eeuwen een grote verandering ondergaan. Het landschap is steeds meer en meer naar de hand van de mens gezet. Zo ontstond vanuit een natuurlijk landschap met broekbos en zeggemoeras, een agrarisch cultuurlandschap met hooilanden. Hoe kunnen we deze zogenoemde tijdslagen van vroeger weer meer zichtbaar maken? We vragen het aan Janin Hekman. Zij doet als archeoloog en landschapshistoricus onderzoek naar de geschiedenis en cultuurhistorische elementen in een gebied voordat een project start.
In de video vertelt Janin onder andere over de ideeën voor de herinrichting van het gebied de Vledder Aa. Deze video is opgenomen in de zomer van 2021.
Plannen herinrichting
Op dit moment zijn we volop bezig met plannen maken voor de herinrichting van het projectgebied de Vledder Aa. De kernopgave is dat we een robuuste hoogwaardige natuurverbinding maken die bestendig is tegen droge en natte perioden met wateroverlast. Maar hoe mooi is het om rekening te houden met de geschiedenis van het landschap door de verschillende tijdslagen te behouden en zichtbaar te maken. Van de prehistorie op het Koelingsveld, via het esdorpenlandschap en de tijd van de ruilverkavelingen. De huidige tijd vraagt om een nieuwe tijdslaag. Een laag die inspiratie kan halen uit het verleden, maar antwoorden geeft op de vragen van nu: het tegengaan van verdroging, maar tegelijkertijd het voorkomen van wateroverlast, het vergroten van de biodiversiteit, het bijdragen aan recreatieve mogelijkheden en misschien wel nieuwe manieren van natuurbeheer en samenwerking.
Janin vertelt: “De verschillende opgaven en ambities bekijken we in samenhang met de kernkwaliteiten van het gebied. Zo kunnen we de beleving van het landschap van de Vledder Aa versterken.”
De Vledder Aa kent een enorme geschiedenis
Het landschap dat we vandaag zien en beleven is het resultaat van een eeuwenlange wisselwerking tussen mensen en de omgeving. Die enorme geschiedenis blijkt wel uit de zichtbare en onzichtbare (pre)historische sporen in en rondom het beekdal. Janin: “Dat we nog wel eens verrast worden door archeologische vondsten bleek in fase 1 van de herinrichting. Daarom is ons vooronderzoek zo belangrijk. Niet alleen voor archeologie, maar ook voor aardkundige en cultuurhistorische waarden. Al die voorkennis benutten we in het ontwerpproces. We nemen het bestaande landschap als vertrekpunt.”
Het Drentse esdorpenlandschap
De Vledder Aa is al eeuwenlang een onmisbaar onderdeel van boerenbedrijfsvoering. “Het is een agrarisch landschap. Het beekdal werd door boeren verkaveld in lange, smalle percelen. Hierdoor kreeg het beekdal het open karakter zoals wij het vandaag kennen”, vertelt Janin. Langs de randen van het beekdal staan houtwallen en singels. Deze bomen en struiken werden aangeplant om de weide- en hooilanden in het beekdal te begrenzen. De bomen in de houtwallen zijn soms wel 150 jaar of ouder. “In Nederland resteert nog maar circa 3% van deze inheemse bomen en struiken. Ze zijn ook ontzettend belangrijk voor de biodiversiteit en de klimaatbestendigheid van onze Nederlandse natuur. Daarom zorgen we dat we dit bij de Vledder Aa goed meenemen in de plannen”, zegt Janin.
Het water als de rode draad
Niet alleen de houtwallen en singels dragen bij aan de beleving van het Drentse esdorpenlandschap, ook de Vledder Aa zelf. Janin vertelt: “Ooit had de beek een kronkelend karakter. Grondradaronderzoek heeft uitgewezen dat de beek in de loop van tijd steeds op een iets andere plek lag. Het is goed denkbaar dat nog verder terug in de tijd het water zich een weg zocht over maaiveld, door de laagste delen. Het landschap verandert voortdurend en wordt in grote mate gevormd door het op dat moment aanwezige water. Het is belangrijk dat de nieuwe beekloop bij het huidige systeem past. Op een aantal plekken kan die wel samenvallen met de voormalige kronkelende loop. “Dit sluit goed aan bij de langetermijnvisie van een klimaatrobuust beekdal. We houden het water langer vast in het gebied, stimuleren de sponswerking van de bodem en zorgen dat de laatste (aardkundig waardevolle) veenresten in het beekdal niet oxideren. In het verleden lag de nadruk op water zo snel mogelijk afvoeren, maar in de toekomst ligt de nadruk op het vertragen en zo lang mogelijk vasthouden van water”, aldus Janin.
Aandachtspunten vanuit de omgeving
Bewoners en belangstellenden uit de omgeving gaven aan dat ze het bij de herinrichting van het plangebied belangrijk vinden dat er rekening wordt gehouden met de geschiedenis van het gebied. Zo zien ze bijvoorbeeld graag de oude meander terug. Maar ook het behouden en aanzetten van cultuurhistorische elementen zoals de houtwallen, singels en kavelstructuur. In de storymap wordt in de eerste integrale schets ook weergeven hoe cultuurhistorie terug zou kunnen komen in het in het ontwerp van Vledder Aa fase 2. Zeker de moeite waard om te lezen.