“Natuurbeheer is belangrijk, als we niets doen verdwijnt zelfs Amsterdam in het bos"

Vegetatie beheersen

Als we natuurlijk landschap willen behouden, moeten we de groei van planten beheersen. Dat kan met maaien, maar ook met begrazing: koeien, schapen, geiten, reeën, herten. Noem maar op. “In Drenthe hebben we geen groot wild. Geen oerrund, edelhert en zwijnen. We moeten als natuurbeheerder hierdoor een beetje bijsturen. Met grote machines kunnen we alles weghalen, maar met vee kunnen we specifieker te werk gaan. En vee is kieskeurig. Niet elk polletje of plantje wordt opgegeten. Zo kun je sturen met begrazing”, zegt Lysander.

Foto: dotterbloemen in projectgebied Vledder Aa, door Hans Dekker.

Bij maaien wordt een product afgevoerd: hooi. Maar er worden ook voedingsstoffen afgevoerd. Lysander: “Het grootste verschil met begrazing is dat er niets afgevoerd wordt, maar we krijgen te maken met verschuiving van nutriënten.” Dit betekent concreet dat het dier op plek a eet en op plek b ontlasting achterlaat. Hierdoor kun je op vierkante meter niveau al verschil krijgen in vegetatie. Als besloten wordt dat op een bepaalde plek meer planten moeten komen, kan maaibeheer ingezet worden. Met begrazing krijg je een ander soort landschap. Afhankelijk van het gewenst type landschap maak je de keuze.

Maaien of grazen: een groot verschil

Lysander vervolgt: “Als we naar het beekdal kijken zien we veel hooilanden. Daar past maaibeheer bij. Hierdoor zien we onder andere ook dotterbloemen en veldbloemen. In die komst verwachten we ook veel orchideeën. Het risico van begrazing is dat de grond kapot gelopen kan worden. De nutriënten en voedingsstoffen worden hierdoor niet afgevoerd, maar vertrapt. Hierdoor komen de in gevaar.”

Foto: dotterbloemen en veldbloemen in projectgebied Vledder Aa, door Hans Dekker.

Jaar rondbegrazing en seizoensbegrazing

Voor jaar rondbegrazing is er voldoende voeding nodig in de zomer, maar ook voor in de winter. Het is een zoektocht om te bepalen hoe veel vee nodig is voor een goede balans. Lysander zegt: “Bij seizoensbegrazing ga je op zoek naar het juiste moment. Je kijkt bijvoorbeeld naar welke planten en bloemen er groeien. Als een bepaalde bloem of plant behouden moet blijven, moeten er geen koeien, schapen of maaiers ingezet worden. Ook insecten kunnen op zo’n moment van de vegetatie profiteren. En vogels kunnen een veilige plek vinden om te broeden. Zo blijft het een puzzel om voor het beheer van de natuur op de juiste tijd, op de juiste plek te zijn. Om zo  de natuur de kans te geven dat jonge vogels groot worden en bloemen zaad kunnen geven. Sommige soorten zijn 1-jarig, als je die op het verkeerde moment laat verdwijnen, zijn ze ook echt verdwenen.”

Foto: schapen in de omgeving van de Vledder Aa, gemaakt door Erika Visser.

Combinatie voor het plangebied

In het plangebied Vledder Aa wisselt maaien en begrazing elkaar af. Zo ontstaat gevarieerde hoogwaardige natuur. Na het maaien wordt seizoensbegrazing opgepakt op plekken waar beheer nodig is. Dit kan bijvoorbeeld komen doordat de grond op bepaalde plekken te nat is om met een maaier te komen. Zodra het gras in de winter te lang is, kun je ervoor kiezen om schapen te laten grazen.

Feitje: Een schaap graast en eet anders dan een koe. Een schaap kan gras korter eten dan een koe. En een koe graast met z’n tong. Zijn lange, ruwe tong slaat hij om gras heen om het vervolgens eraf te trekken. Een schaap knabbelt meer. Staatsbosbeheer kiest daarom in dit seizoen voor een schaap. Een koe is zwaar, groot en log. Grote kans dat de boel vertrapt wordt.

De wolf

Op dit moment (december 2021) zijn er ook schapen te vinden in het landschap bij de Vledder Aa. De akkers van boeren liggen veelal in ruststand. Een mooi moment om schapen te laten grazen die het gras kort houden. “Typerend voor deze tijd van het jaar is dat jonge wolven vanuit Duitsland naar Nederland komen, op zoek naar een nieuw leefgebied. Voor het gebied en de soorten die er leven betekent dit een nieuwe dynamiek. We kunnen nog geen conclusies trekken of het een blijvende wolf is, maar we nemen wel maatregelen om het vee te beschermen", zegt Lysander.

Om de wolf af te schrikken loopt er vaak een beschermingshond in de kudde. Ook zijn er flexibele rasters (netten) geplaatst van 1.20m met stroom. Een stuk lastiger voor de wolf om ook deze hindernis te trotseren. Een hond is er niet om het gevecht met de wolf aan te gaan, maar fungeert als extra hindernis. Hij kiest op zo’n moment eieren voor zijn geld en gaat op zoek naar een plek waar minder barrières zijn, blijkt uit onderzoek. Zo zetten we ons in, met alle kennis en middelen die we hebben, om de hoogwaardige natuur van Vledder Aa verder te ontwikkelen en te behouden.

Foto: een Karpatische herdershond die de kudde beschermd, door Ingrid Ros.